Katedra Badań Kulturowych

Działalność badawcza zespołu Katedry Badań Kulturowych wpisuje się w dwie dyscypliny naukowe – nauki o sztuce oraz nauki o kulturze i religii.

Działania naukowe zespołu koncentrują się wokół następujących obszarów badawczych:

1. Nowoczesna i współczesna kultura artystyczna. Przedmiotem analiz są przede wszystkim:

• sposoby organizacji pola produkcji, dystrybucji i recepcji sztuki, ze szczególnym uwzględnieniem materialno-instytucjonalnych uwarunkowań praktyk artystycznych;
• analiza idei i praktyk artystycznych jako elementu programów modernizacyjnych, szczególnie w krajach peryferyjnych;
• kwestia „skuteczności” i „sprawczości” sztuki – współczesne praktyki sztuki zaangażowanej społecznie i politycznie, sztuki partycypacyjnej, community arts oraz artystycznego aktywizmu;
• rekonstrukcje translokalnych oraz transnarodowych sieci kontaktów i wymiany, trajektorii podróży i migracji twórców;
• praktyki polskiej neoawangardy artystycznej w uwarunkowaniach PRL-u lat 70. i 80. XX wieku;
• samoorganizacja artystyczna w realiach transformacji ustrojowej i modernizacji po 1989 roku;
• dyskursy krytyki artystycznej po 1945 roku w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej;
• współczesne muzealnictwo i praktyki kuratorskie w poszerzonym polu sztuki; historia wystaw jako metodologia badań kultury artystycznej po 1945
• analizy porównawcze kultury artystycznej krajów Europy Środkowo-Wschodniej i wpisywanie jej w kontekst globalnej historii sztuki.

2. Przemysły produkcji kulturalnej. Refleksja krytyczna dotyczy:

• przemysłów kreatywnych, zajmujących się wytwarzaniem produktów i usług symbolicznych (m.in. produkcja filmowa, telewizyjna);
• teorii kultury i teorii produkcji kulturalnej;
• miejsca produkcji kulturalnej w gospodarce i społeczeństwie;
• utowarowienia kultury i poddania jej logice marketingowej;
• historii przemysłów produkcji kulturalnej i jej współczesnej specyfiki;
• polityki kulturalnej oraz dyskursu kreatywności;
• gospodarki kreatywnej, określanej również mianem gospodarki kognitywnej czy też gospodarki opartej na wiedzy.

3. Pamięć kulturowa oraz procesy jej kultywacji i instytucjonalizacji. Wśród najważniejszych aspektów tych dociekań wymienić należy:

• „trudne dziedzictwo”, odnoszące się do traum zbiorowych, rozpatrywane zarówno z perspektywy ofiar, jak i sprawców;
• kondycję społeczeństw post-konfliktowych i post-traumatycznych;
• obecność wydarzeń z przeszłości w szeroko rozumianej kreacji artystycznej i produkcji kulturowej;
• związki między pamięcią historyczną a polityką wewnętrzną i międzynarodową oraz wykorzystanie polityki pamięci w dyskursach (etno)nacjonalistycznych i religijnych;
• miejskie krajobrazy mnemoniczne oraz relacje między polityką pamięci a procesami rozwoju tkanki miasta;
• związki pomiędzy dyskursami pamięciowymi a przemysłem kulturalnym (np. pamięć w tekstach kultury, „czarna turystyka”).

Zespół Katedry Badań Kulturowych korzysta z całej gamy podejść filozoficznych i narzędzi metodologicznych wypracowanych w ramach szeroko definiowanych studiów kulturowych, począwszy od materializmu kulturowego, poprzez metody etnograficzne, badania archiwalne, badania odbioru, analizę dyskursu, genealogię, aż po nowomaterialistyczną krytykę afirmatywną, dyfrakcyjną i kartograficzną.

Najważniejsze obecnie realizowane projekty badacze:

● EUTERPE – European Literatures and Gender in Transnational Perspective (2022-2026), w ramach programu HORYZONT EUROPA. Projekt rozwija interdyscyplinarną perspektywę badań literackich i kulturowych, skupiając się na powiązanych zagadnieniach wielojęzyczności, migracji i transnarodowej wymiany w dziedzinie literatury i przekładu intermedialnego. Jednym z założonych rezultatów projektu będzie powstanie słownika transnarodowej literatury kobiecej w Europie.

https://www.euterpeproject.eu/

● Infrastruktury pamięci. Aktanci procesu globalizacji i ich wpływa na niemiecką i polską kulturę pamięci (2023-2027), finansowanie: Polsko-Niemiecka Fundacja na Rzecz Nauki. Celem projektu jest wypracowanie nowej metodologii w ramach badań nad pamięcią, uwzględniającej rolę przemian technologicznych, przeobrażeń organizacyjnych w instytucjach kultury, a także materialnych uwarunkowań i aktorów nie-ludzkich w procesie produkcji kulturowej. Projekt koncentruje się na ekspozycjach historycznych i artystycznych jako realizacjach o rosnącym znaczeniu we współczesnej kulturze pamięci. 

https://infrastructuresofmemory.com

Istotnym dopełnieniem działań badawczych zespołu jest realizacja zadań dydaktycznych w ramach studiów pierwszego stopnia na kierunku Kulturoznawstwo oraz studiów drugiego stopnia na kierunku Kultura i sztuka współczesna oferowanych przez Instytut Kultury Współczesnej.

Kierownik Katedry: dr hab. prof. UŁ Agnieszka Rejniak-Majewska