Katedra Filmu i Mediów Audiowizualnych

Historia filmoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim

Działająca na Uniwersytecie Katedra Filmu i Mediów Audiowizualnych jest najstarszym w Polsce uniwersyteckim ośrodkiem badań filmoznawczych. Założona została w roku 1959, jako Zakład Wiedzy o Filmie, przez prof. Bolesława Lewickiego, pioniera polskiego filmoznawstwa. Pod koniec lat 70. funkcję kierownika Zakładu przejęła doc. Pola Wert, a u schyłku kolejnej dekady – prof. Grzegorz Gazda. W latach dziewięćdziesiątych Zakładem kierowała prof. Ewelina Nurczyńska-Fidelska. W roku 2002, w związku z rozwojem tematyki badań, Zakład Wiedzy o Filmie przekształcony został w Katedrę Mediów i Kultury Audiowizualnej (w latach 2008-2015 kierował nim prof. Ryszard W. Kluszczyński), z której wyodrębniono Zakład Historii i Teorii Filmu. Zakład ten w roku 2020 przekształcił się w dzisiejszą Katedrę Filmu i Mediów Audiowizualnych. Obecnie kierownikiem Katedry jest dr hab. Piotr Sitarski, prof. UŁ.

W różnych okresach istnienia Zakładu i Katedry ich pracownikami etatowymi byli uznani badacze (Urszula Czartoryska, Zbigniew Czeczot-Gawrak, Wiesław Godzic, Alicja Helman, Andrzej Gwóźdź, Maria Kornatowska, Krzysztof Loska, Zygmunt Machwitz, Elżbieta Ostrowska, Jan Rek, Kazimierz Sobotka, Bronisława Stolarska, Tadeusz Szczepański, Edward Zajiček, Andrzej Zalewski), a także wybitni twórcy filmowi (Grzegorz Królikiewicz, Paweł Edelman, Ryszard Lenczewski, Maciej Łukowski, Józef Robakowski).

Początkowo Zakład Wiedzy o Filmie prowadził specjalność filmoznawczą w ramach studiów polonistycznych, a od roku 1975 – w ramach kulturoznawstwa. W roku 2016 powołane zostały samodzielne studia filmoznawcze na poziomie licencjackim.

Na łódzkim filmoznawstwie studiowali znakomici twórcy i osoby z branży filmowej (m. in. Łukasz Dzięcioł, Paweł Edelman, Dorota Kędzierzawska, Maciej Maciejewski, Władysław Pasikowski, Piotr Trzaskalski), a także krytycy filmowi i dziennikarze zajmujący się tematyką kulturalną (m.in.: Dariusz Bugalski, Andrzej Bukowiecki, Zbigniew Pietrasik, Anna Tatarska, Anita Werner, Mariola Wiktor).

Badania Katedry Filmu i Mediów Audiowizualnych

Uczeni pracujący w Katedrze Filmu i Mediów Audiowizualnych prowadzą badania wielu obszarów filmu i kina. Najdłuższą tradycję mają badania nad historią kina polskiego oraz badania edukacji filmowej. Nowsze i całkiem nowe tematy badawcze obejmują studia nad widownią filmową i przemysłem filmowym, historię kina wczesnego oraz kultury wideo. Spośród zagadnień teoretycznych podejmowanych przez pracowników Katedry najważniejsze dotyczą narratologii filmowej i postrukturalistycznych koncepcji kultury audiowizualnej.

Od swojego powstania łódzkie filmoznawstwo współpracowało zarówno z polskimi i zagranicznymi ośrodkami badawczymi, jak i z różnymi instytucjami zajmującymi się filmem i kulturą filmową. Szczególnie ważne są związki z instytucjami filmowej Łodzi: Państwową Wyższą Szkołą Filmową, Teatralną i Telewizyjną, Muzeum Kinematografii, Wytwórnią Filmów Oświatowych, Centralnym Gabinetem Edukacji Filmowej i tworzącym się Narodowym Centrum Kultury Filmowej.

W ostatnich latach w Katedrze (wcześniej w Zakładzie Historii i Teorii Filmu) realizowane były trzy granty badawcze:

– „Pozasystemowe sposoby użytkowania nowych technologii medialnych w okresie schyłkowego PRL” (zleceniodawca: Narodowe Centrum Nauki; kierownik: prof. Piotr Sitarski)

– „Kino polskie lat 1918-1939 w perspektywie interkulturowej” (zleceniodawca: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki, kierownik: prof. T. Kłys)

– „Pamięć lat nazizmu w niemieckim filmie fabularnym” (zleceniodawca: Narodowe Centrum Nauki, kierownik: dr K. Klejsa)

-  „Rozpowszechnianie filmów w Polsce Ludowej”, finansowany w kwocie 998.000 zł ze środków Narodowego Centrum Nauki w ramach projektu Sonata Bis. Kierownikiem projektu jest dr hab. Konrad Klejsa (czytaj więcej TU).

Obecnie realizowane są dwa projekty:

Studia animacji filmowej w Gottwaldovie i Łodzi (1945/47-1990) - porównawcza biografia zbiorowa, czas trwania:10.02.2021 - 09.02.2025, finansowanie: Grantová agentura České republiky (GAČR)(GF21-04081K) i Narodowe Centrum Nauki (2020/02/Y/HS2/00015), kierownik projektu: dr Ewa Ciszewska

oraz

Zapomniane ogniwa dziejów polskiej kultury audiowizualnej: Instytut Filmowy w latach 1935-1939 oraz 1945-1949, czas trwania: czerwiec 2024 - czerwiec 2028, finansowanie: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego / Narodowy Program Rozwoju Humanistyki / moduł "Dziedzictwo narodowe" (NPRH/DN/SP/0247/2023/12), kierownik projektu: dr hab., prof. UŁ Konrad Klejsa