Katedra Teorii Literatury

Od 1945 roku podstawę badań pracowników Katedry Teorii Literatury stanowi poetyka (teoretyczna i praktyczna), która łączona jest z różnymi metodami i narzędziami badawczymi.

• Jesteśmy najstarszą uniwersytecką katedrą teorii literatury w powojennej historii nauki polskiej.
• Od ponad sześćdziesięciu lat nieprzerwanie stanowimy trzon redakcji czasopisma The Problems of Literary Genres/Zagadnienia Rodzajów Literackich.
• Wyniki prac naukowych wykorzystujemy w działalności dydaktycznej, prowadząc zajęcia dla studentów twórczego pisania i innych kierunków I i II stopnia w Instytucie Kultury Współczesnej.

Tak jak niegdyś teoria literatury dostarczała narzędzi do badań nad teatrem i filmem, tak wciąż poetyka stanowi podstawę dla badań kulturowych nad literaturą, prowadzonych w Katedrze Teorii Literatury. Działalność naukowa i dydaktyczna Katedry obejmuje zarówno poetykę teoretyczną, zwłaszcza dla studentów specjalności literaturoznawczych, jak i poetykę praktyczną, szczególnie dla adeptów kierunku twórcze pisanie.

Niemal wszystkich badaczy z zespołu połączyło także opracowywanie haseł Słownika rodzajów i gatunków literackich (Kraków: Uniwersitas 2006, wyd. I, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska; Warszawa: PWN 2012, wyd. II, red. G. Gazda). Jego dwa wydania podsumowują studia genologiczne, zapoczątkowane przez prof. Stefanię Skwarczyńską, a dokumentowane od 1958 przez międzynarodowy półrocznik The Problems of Literary Genres/Zagadnienia Rodzajów Literackich, którego redaktorem naczelnym jest obecnie prof. Jarosław Płuciennik.

Poetyka literatury polskiej i światowej w ujęciu teoretycznym, historycznym i komparatystycznym spaja wielość metodologii eksplorowanych, rozwijanych i praktykowanych w Katedrze (m.in. kognitywizm, intertekstualizm, performatyka, feminizm i gender studies czy postkolonializm). Zainteresowania badaczy z zespołu dotyczą w szczególności:

• poetyk literatury polskiej i światowej XX i XXI w., ewolucji form genologicznych i narracyjnych w kontekście przemian kulturowych, w tym fenomenów literatury popularnej (zjawisk takich jak gotycyzm czy fantasy), liberatury czy literatury elektronicznej;
• badań nad teorią interpretacji, teorią tekstu dramatycznego, teorią wzniosłości i problematyką empatii, teorią i praktyką awangardy, korespondencją sztuk, kulturą literacką;
• związków literatury i antropologii oraz literatury i historii, literackich reprezentacji Holocaustu oraz dziejów i kultury Żydów, ze szczególnym uwzględnieniem tradycji żydowskiej Łodzi.

Katedra zorganizowała w ostatnich latach kilka międzynarodowych i ogólnopolskich konferencji: Chava Rosenfarb i żydowskie pisarki XX wieku (2023) we współpracy z Centrum Dialogu im. M. Edelmana; Twórcze pisanie - między uniwersytetem a rynkiem (2016);  Literatura prze-pisana (2014); On-line / Of-line – tekst a doświadczenie (2013); Rodzaje i style krytycyzmu (2011); Reprezentacje Shoah w literaturze i filmie w Europie Środkowej: lata powojenne (2011); Futuryzm. Przyszłość sto lat później (2010); Literatura, kultura i tolerancja (2007); Przestrzeń ogrodu – przestrzeń kultury (2006); Realizm magiczny. Teorie i realizacje artystyczne (2004); Stereotypy w literaturze (i tuż obok) – z IBL PAN (2002); Wokół gotycyzmów: wyobraźnia, groza, okrucieństwo (2001);  

Najważniejsze projekty badawcze prowadzone obecnie w jednostce:

Zagadnienia Rodzajów Literackich" - czasopismo afiliowane przy Katedrze Teorii Literatury - w latach 2024-2026 realizuje grant w ramach programu "Czasopisma" Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projektem zarządza Łódzkie Towarzystwo Naukowe (wydawca), od strony merytorycznej za koordynację odpowiada Redakcja (prof. zw. dr hab. Jarosław Płuciennik i dr Anna Zatora). 

IDUB edycja 2021: Między (re)konstrukcją a emulacją. Archiwizacja i popularyzacja literatury elektronicznej – archiwum twórczości Kate Pullinger (okres realizacji 2022-2025) - dr A. Przybyszewska