Sekcja Starych Druków

Sekcja Starych Druków Oddziału Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego realizuje przede wszystkim zadania związane z:

• polityką gromadzenia i uzupełniania starych druków (m.in. analiza katalogów aukcyjnych i typowanie zbiorów do zakupu, współpraca z Oddziałem Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów);
• opracowaniem i wprowadzaniem do bazy opisów bibliograficznych i rekordów kartotekowych, w kliencie oprogramowania aktualnie użytkowanego w Bibliotece UŁ, zgodnie z obowiązującymi formatami, zarówno z bieżącego wpływu, jak i w ramach katalogowania retrospektywnego;
• sporządzaniem rekordów egzemplarza i opracowanie techniczne starych druków;
• ewidencjonowaniem starych druków zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi i wewnętrznymi regulacjami Biblioteki;
• organizacją i prowadzeniem księgozbioru podręcznego;
• udostępnianiem starych druków;
• magazynowaniem i porządkowaniem starych druków;
• udziałem w skontrach starych druków;
• realizacją planowej polityki ochrony starych druków (m.in. typowanie obiektów do konserwacji, współpraca z Pracownią Konserwacji Zbiorów);
• udział w przygotowaniu i realizacji projektów związanych z ochroną i udostępnianiem starych druków;
• prowadzeniem działalności dydaktycznej i popularyzatorskiej poprzez realizację kwerend, przygotowywanie eksponatów na wystawy, udział w konferencjach czy prezentowanie starych druków studentom i gościom;
• prowadzeniem statystyki i sprawozdawczości.

Charakterystyka zbiorów

Zbiór starych druków (XV–XVIII wiek) liczy ponad 28 tysięcy tytułów. Podstawę kolekcji stawią tzw. zbiory zabezpieczane: poniemieckie, podworskie i poklasztorne, uzupełniane drogą kupna antykwarycznego, wymiany i darów. Najmniejszy zbiór liczący 23 woluminy tworzą inkunabuły, czyli druki wydane do końca 1500 roku. Dominują w nim wydania Biblii oraz komentarze i prace filologiczne z nią związane.

Charakter źródeł pozyskania zbiorów sprawił, że polonika stanowią ok. 20% zasobu starych druków, produkcja polska zaś to ok. 2,5 tysiąca tytułów powstałych w oficynach Krakowa, Kalisza, Poznania, Torunia, Zamościa, Lublina, Wilna, Grodna czy Lwowa w najstarszych drukarniach Polski: Jana Hallera, Hieronima Wietora i Macieja Wirzbięty, ich konkurentów i następców: oficyn Szarffenbergów, Cezarych, Piotrkowczyków, Kornów, Piotra Elerta, zgromadzeń Jezuitów i Pijarów, Michała Grölla, Piotra Dufoura. Znajdujemy wśród nich pisma polemiczne związane z ruchami reformacji i kontrreformacji autorstwa Stanisława Sarnickiego, Fausta Socyna, Stanisława Hozjusza, Piotra Skargi, teksty polityczne Łukasza Górnickiego, Stanisława Orzechowskiego, Andrzeja Maksymiliana Fredry, Hugona Kołłątaja, Stanisława Małachowskiego.

Wśród polników znajdują się prace literackie autorstwa Mikołaja z Wilkowiecka, Jana Kochanowskiego, Franciszka Karpińskiego, Adama Kazimierza Czartoryskiego (sztuki teatralne), Ignacego Krasickiego oraz dzieła związane z wczesnymi osiągnięciami polskiej geografii (Jan ze Stobnicy, Bernard Wapowski,), matematyki (Jan z Głogowa), fizyki (Michał Jan Hube), historii naturalnej (Krzysztof Kluk), filologii (Jakub Górski, Grzegorz Knapski) i historii literatury (Maciej Kazimierz Sarbiewski).

Pokaźną reprezentację mają drukowane źródła historyczne: kroniki Macieja z Miechowa, Marcina Kromera, Piotra Piaseckiego, zbiory praw Jana Łaskiego, Macieja Dogiela, Jana Herburta, druki sejmowe (m.in. Sejmu Wielkiego), rozporządzenia rad miejskich i burmistrzów (Królewiec, Kołobrzeg, Szczecin, Nysa), akty regulujące działalność organów władzy i administracji Prus, Pomorza i Śląska.

Najliczniejszą grupę stanowią druki obce powstałe w oficynach: Kobergera (Norymberga), Manutiusów (Wenecja), Giuntów (m.in. Florencja, Rzym), Elzewirów (Lejda), Breitkopfów (Lipsk), Giambattisty Bodoniego (Watykan, Parma), Plantinów (Antwerpia), Estiennów (Paryż, Genewa) i innych. Prawie 7 tys. woluminów to starodruki niemieckojęzyczne, wśród których na uwagę zasługują pierwodruki z okresu Reformacji, m.in. kompletne wydania dzieł Lutra, druki Erazma z Rotterdamu, Filipa Melanchtona oraz spośród nowszych – pierwsze wydania utworów Goethego, Schillera, Wielanda, Lessinga i inne. Dobrze reprezentowana jest literatura francuska i angielska oraz poezja i dramaturgia włoska. Dzieła te w znacznej części pochodzą z bibliotek podworskich: Czartoryskich, Potockich, Sanguszków, Taczanowskich, Zamoyskich i innych.

Do największych zespołów proweniencyjnych należą: Bibliothek Schloss Plathe – Pommern (Płoty), Preussische Staatsbibliothek Berlin, Stadt Bibliothek Stettin (Szczecin), Majorats Bibliothek zu Carolath-Beuthen (Siedlisko), Walenberg-Bibliothek Landeshut (Kamienna Góra), Freistandesherrliche Majorats Bibliothek zu Warmbrunn (Cieplice), Stadt Bücherei Elbing (Elbląg), Königlische Katholische Gymnasium Bibliothek Gross-Glogau (Głogów), Gymnasium Bibliothek zu Königsberg (Królewiec).

Zbiór starych druków zawiera także polskie i zagraniczne katalogi wydawnicze, księgarskie i aukcyjne, opracowania z zakresu produkcji książki oraz organizacji i prowadzenia bibliotek.